Kadın Hastalıkları ve Doğum Bölümü
Op. Dr. Arzu İlknur Özdemir
Ovulasyon nedir?
Menstruel döngünün başında yumurtalıklardan birinde dış yüzeyine yakın yerleşimli yumurtalık hücrelerinden biri hipofiz bezinden salgılanan FSH hormonu etkisiyle olgunlaşma sürecine girer. Overde bekleyen olgunlaşmış yumurta hücresi bu süreçte içi berrak bir sıvı dolu olan ve folikül adı verilen bir kesecik içindedir.
Başlangıçta birkaç milimetre olan folikül, adet döngüsünün ortasına yaklaşıldığında hormonların etkisiyle 18-22 milimetre çapına ulaşır. Folikül büyüdükçe daha fazla estrodiol salgılar ve artan östrojen LH denen FSH ile aynı yerden salgılanan hormonun salınımına sebep olur. Hızla yükselen LH, yumurta kesesi (follikül) içerisinden (Oosit) yumurtanın serbest kalmasını folikül duvarının çatlaması ile oluşturur. Bu arada rahim, rahim zarı ile döllenmiş yumurta için hazırlanır. Genelde bu yumurta 12-24 saat yaşar. Serbestleşen yumurta hücresi komşu Fallop tüpünün uçları (fimbria) tarafından yakalanarak tüp içine alınır. Fimbriaların aktif hareketleri yumurta hücresinin karın boşluğuna düşmesini engeller ve tüp içine giren yumurta hücresi, tüpün içinde bulunan silya adlı tek yönde harekete izin veren özel “tüycükler” yardımıyla Fallop tüpünün içinde rahim içi boşluğa doğru ilerler.
Yumurtlama günü nasıl hesaplanır?
Adet döngüsünün süresi; yani adet kanamasının ilk gününden bir sonraki adet kanamasının ilk gününe kadar geçen zaman ortalama 28 gündür. Kadınların %15’i 28 günde bir adet kanaması görürlerken, %0.5’i 21 günden daha kısa, %1’i 35 günden daha uzun bir zamanda kanama görürler. Kadınlarda adet dönemi genelde 24-35 gün arasında değişir. (bazı durumlarda daha da uzun sürebilir.) Kadınların büyük çoğunluğu adet döneminin 11. günü ile 21. günü arasında bir gün yumurtlarlar.
Birçok kadın tam ovulasyon tarihini belirlemek için farklı yöntemler kullanmaktadırlar. Bunlardan bazıları ovulasyon tahmin kitleri, bazal vücut ısısı ölçümü gibidir. Birçok kadının adet döneminin ortasında yumurtlama olmasına rağmen, gerçek ovulasyon günü dönem dönem değişebilir. Bu ovulasyon dönemi hesaplamanın hamile kalma aşamasında neden çok önemli olduğunun diğer bir nedenidir. Bu tarihlere yakın günlerde bulunulan cinsel ilişkiler sonucunda gebelik elde edilme ihtimali daha yüksektir. Adetleri düzenli olan kadınlarda yumurtlama adet kanaması başlamadan yaklaşık 14 gün önce gerçekleşir, yumurtlama gününü tespit etmenin en pratik yolu budur. Bu hesapla adet dönemi 28 gün süren bir kadında yumurtlama adetin 14. günü olur, adet kanamasının başladığı ilk günden sayarak 14. güne denk gelir. Bu günden 2-3 gün önce başlayarak 1 hafta boyunda 2-3 günde bir cinsel ilişkide bulunmak hamile kalma şansını arttıracaktır. Adetleri düzenli 30 gün süren bir kadın adet kanamasının başladığı ilk günden başlayarak 16. gün yumurtlama olacağını hesaplamalıdır. Adet kanamaları düzenli 35 günde bir olan kadınlarda yumurtlama günü yaklaşık olarak 21. güne denk gelecektir.
Adetleri düzensiz olanlarda yumurtlama gününü tahmin etmek daha zordur. Ama her zaman adet kanaması başlamadan ortalama 14 gün önce yumurtlama meydana gelir. Adetin ikinci dönemi; yani ovulasyon ile adet kanaması arasındaki luteal faz süresi 14 gündür ve sabittir.
Yumurtlama takibi nasıl yapılır?
Yumurta takibi daha önce de belirttiğimiz gibi folikül, yumurta hücresini içeren küçük keseciklerdir. Kadında yumurtalıklarda çok sayıda folikül bulunur ve bunlardan her adet döngüsünde bir tanesi büyüyerek çatlar içerisinden yumurta hücresi (oosit) atılır. Folikülometri yani yumurta ölçümü yumurtalıkta büyüyen folikülün aşama aşama boyutlarının ölçülmesidir. Bu ölçümleri yapmamızın sebebi folikül çapı belli bir büyüklüğe ulaşınca çatlama zamanını belirlemek, zamanlamalı ilişkiyi programlamayı sağlamaktır. Vajinal ultrason yoluyla folikül büyüklüğü ölçülür. Karından yapılan (abdominal pelvik ultrason) yoluyla da ölçüm yapılabilir ancak transvajinal ultrason kadar net görüntü sağlanamaz. Ultrason işlemi sırasında ağrı olmaz bu basit ve rahat bir uygulamadır.
Ovulasyon belirtileri nelerdir?
